Çocuğun İman Gelişimini Nasıl Desteklerim

ÇOCUĞUN İMAN GELİŞİMİNİ NASIL DESTEKLERİM ?
Emine Tuğba Arslan Demirci
Üsküdar Derya Öncü Ortaokulu Din Eğitimi Bölüm Başkanı

İslam Düşüncesinde çocuk sevgisi fıtridir. (Âl-i İmrân, 14), çocuk dünyanın süsü (Kehf, 46), anne ve babası için göz aydınlığı olmakla beraber (Furkan, 74) aynı zamanda imtihan sebebi (Enfal, 28) de olabilir.

Bu bağlamda anne babaya evladına karşı emanet ve sorumluluk (Tahrim, 6) verilmiştir. İslâm'da çocuğun anne baba üzerinde hakları: Güzel isim, iyi terbiye, eşit muamele ve evlendirmedir.
İslam din eğitiminde ailenin çocuğuna iman, ibadet, ahlak alanlarında terbiye etmesi gerekmekle beraber bu alanlar birbiri ile iç içe olup kesin çizgilerle birbirinden ayrılmaz.

Çocuğa sağlıklı bir din eğitimi vermek için gelişim evrelerini iyi bilmek ve buna göre onu değerlendirmek gerekir. Din eğitiminde gelişim evreleri şu şekilde sınıflanmaktadır;
Bebeklik (Sabîlik) dönemi (0-2 yaş)
İlk çocukluk (Gulâm) dönemi (2-7 yaş) – GAYR-İ MÜMEYYİZ
Son çocukluk (Yafi'î) dönemi (7-10 yaş) – MÜMEYYİZ
İlk ergenlik (Hazver) dönemi (10 yaş -Büluğ)
Ergenlik (Büluğ) dönemi – BALİĞ / RÜŞD
Bu dönemler çocuk eğitiminde kritik dönemler olup her dönemde dikkat edilmesi gereken temel özellikler vardır. Kısaca bunlardan bahsedecek olursak;
Bebeklik Dönemi: Bu dönem çocukta "duygu hafızasının" aktif olduğu dönem olup, bebeğin göz ile izlediği ve kulak ile duydukları yoluyla dini yaşantıya şahitlik etmesi çok önemlidir. Ailenin dine karşı tutumu ileride çocuk için kalıcı duygulara dönüşebilir, bunun yanı sıra bebeğin helal yolla beslenmesi de onun terbiyesi için gereklidir.

2-7 Yaş / OKUL ÖNCESİ: Bu dönemde çocuklarda benmerkezcilik, antropomorfizm (Allah ı insana benzeterek tanımaya çalışma) ve ebeveyni taklit etme ön plandadır. Bu bilgiler ışığında 4 yaşına gelen çocuk Allah hakkında fikir yürütmeye başlayarak dil gelişimine göre dini kavramları hayatında kullanmaya başlar. 5 yaşından sonra Allah ı anne babasından ayırt eden çocuk 6- 7 yaşlarında O' nu kainatın yaratıcısı olarak tasarlar. Diğer iman esaslarının anlatımı ise bu yaş için daha çok erkendir. Melekler, Ahiret, Kaza ve Kader gibi soyut kavramlar bu yaş çocuğunda fobi oluşturabilir dikkat etmek gerekir.

İlk çocukluk döneminde kavramsal bilgiden çok sosyal öğrenme daha önemlidir. Bu sebeple çocukta bilgiden çok güzel duygular oluşturmak esastır. Bunun için çocuğa bildiği ve gördüğü nesneler üzerinden Allah tanıtılmalı, doğa yürüyüşleri ile tefekkür saatleri planlanmalıdır.

7-11 Yaş / SON ÇOCUKLUK: Akıl çağı diye bilinen bu dönemde çocuk her şeyin kaynağını öğrenmek ister. Dini bilgi ve duyguyu telkinden ziyade içselleştirmek ister. Bu dönem çocuk için en dindar olduğu yaşlarıdır. Allah a karşı sevgi duyarlar ve daima O na yakın olmak isterler. Çocuklar okudukları hikâyelerdeki kahramanlarla kendilerini özdeşleştirirler.Melekler çocuklara ayrıntılara girmeden kısa ve sade bilgilerle anlatılmalıdır. Kader ve kazanın öğretiminde konu çocuklarla tartışmaya açılmamalıdır. (ilim, irade, kudret ve tekvin). Bu yaşlarda çocuklara kıyamet alametleri, ahiret âlemi ve cehennemle ile ilgili geniş açıklamalar yapılmamalıdır.

11/12- 18 yaş ERGENLİK DÖNEMİ: Ergenlik dönemini, somut düşünmeden soyut düşünmeye geçilen biyolojik, zihinsel, duygusal ve sosyal açıdan bir gelişme ve olgunlaşmanın yer aldığı çocukluktan yetişkinliğe geçiş dönemidir.Bu dönemde gençte kimlik bunalımı ve kendine has kimlik edinme duygusu ön plandadır. Özgürlük duygusu yoğun olan gence özgürlük, sınır, haz, denge kavramları doğru bir şekilde düşündürülmelidir. Şüpheleri yoğun olan gencin soruları cevaplanmalı, ötelenmemelidir. Yapma, etme gibi emir cümleleri yerine ona alternatifler sunulmalı bu yaş gencinin nasihatten hoşlanmadığı unutulmamalıdır.

Din eğitiminin anne karnında başlayıp hayat boyu devam edecek bir süreç olduğu unutulmayarak karşılaşılan sıkıntılı durumlarda ümidi elden bırakmamak gerekmekle beraber ebeveyn elinden geleni yapmalı dua ile sonucu Allah a havale etmelidir.

Emine Tuğba Arslan Demirci moderatörlüğünde, Dr. Gülsüm Pehlivan Ağırakça'nın konuşmacı olarak katıldığı, "Çocuğun İman Gelişimini Nasıl Desteklerim?" konulu seminerimizi youtube kanalımızda izleyebilirsiniz. https://youtu.be/IWvmXE71YpU